Chính sách miễn học phí sẽ hiệu quả hơn và có tác động lâu dài khi đi kèm với cải cách hệ thống giáo dục.

Ngày 28.2.2025, Bộ Chính trị đã quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập trên cả nước từ năm học 2025-2026.

Đây không chỉ là một bước tiến lớn trong chính sách giáo dục mà còn là chiến lược quan trọng nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ổn định dân số và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Quyết định này phản ánh đường lối nhất quán của Đảng và Nhà nước trong việc coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Chính sách này giúp giảm áp lực kinh tế cho hàng triệu hộ gia đình, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

Khi học phí không còn là gánh nặng, cha mẹ có thể đầu tư tốt hơn vào sách vở, dinh dưỡng và các hoạt động bổ trợ giáo dục, giúp học sinh phát triển toàn diện hơn.

Miễn học phí không chỉ giúp học sinh đến trường mà còn thúc đẩy chất lượng giáo dục phát triển đồng bộ. Khi rào cản kinh tế được gỡ bỏ, tỉ lệ nhập học và duy trì học tập sẽ cao hơn, đặc biệt ở những khu vực khó khăn. Đây là tiền đề quan trọng để nâng cao dân trí, tạo ra một thế hệ lao động có trình độ, giúp Việt Nam cạnh tranh tốt hơn trong nền kinh tế toàn cầu.

Một lợi ích dài hạn khác là tác động tích cực đến tỉ lệ sinh và cơ cấu dân số. Hiện nay, nhiều quốc gia đang đối mặt với tỉ lệ sinh thấp và dân số già hóa, gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội và lao động. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này khi tỷ lệ sinh có dấu hiệu giảm, đặc biệt tại các thành phố lớn do áp lực kinh tế.

Giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh có thể khuyến khích nhiều gia đình sinh con và đầu tư hơn vào con cái, góp phần duy trì cơ cấu dân số ổn định, đảm bảo lực lượng lao động dồi dào trong tương lai. Tuy nhiên, chính sách miễn học phí cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt là vấn đề cân đối ngân sách.

Việc miễn học phí đồng nghĩa với Nhà nước phải gánh vác một khoản chi tiêu lớn trong khi nguồn thu ngân sách còn hạn chế. Để thực hiện hiệu quả, cần có chiến lược tài chính hợp lý, đi đôi với tinh giản bộ máy, chống lãng phí và nâng cao chất lượng giáo dục. Nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ, nguy cơ thất thoát và sử dụng ngân sách chưa hiệu quả có thể ảnh hưởng đến mục tiêu lâu dài.

Ngoài ra, quyết định miễn học phí chỉ thực sự có ý nghĩa nếu đi kèm với cải cách hệ thống giáo dục. Việc nâng cao chất lượng giáo viên, cải thiện chương trình học, hiện đại hóa cơ sở vật chất phải được triển khai đồng bộ. Một trong những vấn đề lớn hiện nay là tình trạng học thêm tràn lan, khiến nhiều phụ huynh dù được miễn học phí vẫn phải chi trả nhiều khoản khác. Nếu có biện pháp giảm tối đa tình trạng dạy thêm, học thêm, chính sách này sẽ mang ý nghĩa thực tiễn và bền vững hơn.

Để thực hiện chính sách này hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ. Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước, hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn. Đây chính là nguồn lực tài chính quan trọng để đảm bảo thực hiện chính sách miễn học phí mà không tạo áp lực quá lớn lên ngân sách quốc gia. Chống tham nhũng, lãng phí thất thoát trong quản lý ngân sách công là điều kiện tiên quyết để đảm bảo nguồn lực thực sự đến tay học sinh và giáo viên.

Kinh nghiệm từ chính sách miễn học phí ở Thái Lan từ năm 1999, Chính phủ có thể huy động thêm nguồn tài chính từ các quỹ giáo dục, thuế tiêu dùng đặc biệt hoặc hợp tác với khu vực tư nhân để xã hội hóa một phần giáo dục. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ học sinh trường tư nhằm đảm bảo công bằng trong tiếp cận giáo dục. Việc tận dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý giáo dục cũng sẽ giúp tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống.

Quyết định miễn học phí từ mầm non đến hết THPT công lập là một chính sách mang tính đột phá, thể hiện rõ tính nhân văn, ưu việt của chế độ và hướng đến phát triển bền vững. Không chỉ giúp học sinh và phụ huynh, quyết định này còn có tác động dài hạn đến dân số, chất lượng giáo dục và sự phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp này, đây sẽ là một bước tiến quan trọng trong sự nghiệp phát triển đất nước, góp phần đưa Việt Nam trở thành một quốc gia có nền giáo dục tiên tiến, hội nhập với thế giới.

https://laodong.vn/su-kien-binh-luan/mien-hoc-phi-can-di-kem-chong-phu-thu-1472369.ldo

TS HOÀNG NGỌC VINH - NGUYÊN VỤ TRƯỞNG VỤ GIÁO DỤC CHUYÊN NGHIỆP, BỘ GDĐT